काठमाडौं । ग्यास्ट्रिक क्यान्सर विश्वका धेरै देशमा जस्तै नेपालमा पनि एक चुनौतीपूर्ण स्वास्थ्य समस्या हो। धेरै बिरामीमा प्रारम्भिक लक्षण स्पष्ट नदेखिने भएकाले क्यान्सरको पहिचान प्रायः उन्नत चरणमा मात्र हुन्छ, जसले उपचार कठिन बनाउँछ। तर यदि समयमै पहिचान भयो भने क्यान्सरलाई शल्यक्रिया नगरी नै पूर्ण रूपमा निको पार्न सकिने उन्नत प्रविधि—एन्डोस्कोपिक सबम्यूकोसल डिसेक्सन (ESD)—बिश्वभर व्यापक रूपमा प्रयोग भइरहेको छ।
सन्तोषजनक पक्ष के छ भने, अब यो अत्याधुनिक उपचार नेपालमै उपलब्ध भएको छ। HAMS अस्पतालका गैस्ट्रोएन्टेरोलोजिस्ट डा. विवेक पुर्बे ले चीनको विश्व–प्रसिद्ध केन्द्रहरूमा विशेष प्रशिक्षण लिएपछि नेपालमा पहिलोपटक नियमित रूपमा ग्यास्ट्रिक ESD सेवा सुरु गरेका छन्। यसले क्यान्सर उपचारमा नयाँ अध्याय खोलेको छ।
ESD भनेको के हो?
ESD एक उच्च–स्तरको एन्डोस्कोपिक प्रक्रिया हो जसमा क्यामेरा भएको पतलो नली (एन्डोस्कोप) पेटभित्र छिराइन्छ र प्रारम्भिक क्यान्सर भएको टिस्यु सबम्यूकोसा तहबाट छुट्याइन्छ।
विशेष ‘एन्डोस्कोपिक नाईफ’, इलेक्ट्रोसर्जरी उपकरण (जस्तै ERBE VIO 3) र सूक्ष्म प्रविधिहरूको प्रयोग गरेर क्यान्सर भएको घाउ “एन–ब्लक” अर्थात् एकैपटक पूर्ण रूपमा निकालिन्छ।
यस प्रक्रियामा पेटमा गर्ने शल्यक्रिया गर्नुपर्दैन, जसले गर्दा यसलाई कम जोखिम, बढी प्रभावकारी र द्रुत रिकभरी हुने उपचार मानिन्छ।
ESD का प्रमुख फाइदाहरू
१. शल्यक्रियाविहीन क्यान्सर उपचार
पहिले प्रारम्भिक ग्यास्ट्रिक क्यान्सर देखिएपछि पेटको ठूलो भाग काट्नुपर्ने हुन्थ्यो। अब सानो घाउबाटै पूरा क्यान्सर हटाउन सकिन्छ।
२. बिरामीको जीवनस्तर जोगिने
पेटको प्राकृतिक संरचना जोगिने भएकाले खानपान, जीवनशैली र पाचन प्रक्रियामा लगभग कुनै असर पर्दैन।
३. न्यून जटिलता
रक्तस्राव वा संक्रमणको जोखिम धेरै कम हुन्छ।
४. छिटो निको हुने
अधिकांश बिरामी २४–४८ घण्टामै सामान्य दिनचर्यामा फर्कन सक्छन्।
५. उत्कृष्ट दीर्घकालीन परिणाम
अनेक अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययनले प्रारम्भिक क्यान्सरको ESD उपचारको सफलतादर ९०–९५% भन्दा बढी देखाएका छन्।
नेपालमा ESD किन आवश्यक?
नेपालमा पेट–सम्बन्धी क्यान्सरको दर उल्लेखनीय छ।
तर सबैभन्दा ठूलो समस्याहरू हुन्—
- नियमित स्क्रिनिङको अभाव
- प्रारम्भिक लक्षणमा बेवास्ता
- प्राविधिक उपचार विकल्पको सीमितता
- विदेशिनुपर्ने बाध्यता
यदि प्रारम्भिक चरणमै क्यान्सर पत्ता लाग्यो भने ESD जस्तै प्रविधिले शल्यक्रियाको आवश्यकता हटाइदिन्छ, खर्च घटाउँछ, र बिरामीको जीवनस्तर जोगाउँछ।
नेपालमा ESD सुरु हुनु भनेको—
१. बाहिर जानुपर्ने आवश्यकतामा ठूलो कमी
२. उपचारको पहुँच सबैका लागि
३. क्यान्सर उपचारमा गुणस्तर वृद्धि
डा. विवेक पुर्बेयको पहल: एक ऐतिहासिक कदम
ESD सेवा सुरु गर्न उच्च दक्षता, विशेष प्रशिक्षण, अत्याधुनिक उपकरण र अनुभवी टीम आवश्यक पर्छ।
डा. विवेक पुर्बेयले चीनका अग्रणी तेस्रो–स्पेस एन्डोस्कोपी केन्द्रहरूमा लिएको विशेष प्रशिक्षणले नेपालमा यस्तो सेवा सुरु गर्न सम्भव बनायो।
यो सेवा केवल एउटा प्रक्रिया सुरु गर्नु मात्र होइन—नेपालको सम्पूर्ण GI क्यान्सर उपचार क्षमतामा उछाल ल्याउने परिवर्तन हो।
कसलाई ESD आवश्यक हुन्छ?
ESD मुख्यतः निम्न अवस्थामा उपयुक्त मानिन्छ:
- प्रारम्भिक ग्यास्ट्रिक क्यान्सर
- उच्च–ग्रेड डिस्प्लेसिया
- सानो आकारका क्यान्सरस घाउ
- पेटमा देखिने फ्लाट वा डेप्रेस्ड लेसन
- “एन–ब्लक” रिमुभल आवश्यक पर्ने जटिल घाउ
समयमै ग्यास्ट्रोस्कोपी गराइने हो भने यी सबै अवस्थाहरू प्रारम्भिक चरणमै पत्ता लाग्न सक्छन्।
नेपालमा भएको परिवर्तन: बिरामीहरूको जीवनमा सकारात्मक प्रभाव
ESD सेवा सुरु भएपछि धेरै परिवर्तनहरू देखिन थालेका छन्:
१. उपचार चाँडो हुने
अगाडि अपोइन्टमेन्टका लागि महिना लाग्थ्यो, विदेश यात्रा, खर्च—सबैले उपचार ढिलो गर्दथ्यो।
अब उपचार समयमै सम्भव छ।
२. जीवनस्तरमा उल्लेखनीय सुधार
शल्यक्रियाको तुलनामा बहुत कम असहजता र छिटो रिकभरी।
३. आर्थिक बोझमा कमी
विदेश उपचारको खर्च अत्यन्तै उच्च हुन्छ।
अब नेपालमै उत्तिकै प्रभावकारी सेवा उपलब्ध छ।
४. जनचेतनामा वृद्धि
यसले नेपालीहरूलाई प्रारम्भिक स्क्रिनिङ र क्यान्सर जाँचमा उत्साहित बनाएको छ।
निष्कर्ष
प्रारम्भिक ग्यास्ट्रिक क्यान्सरलाई सुरक्षित, प्रभावकारी र शल्यक्रियाविहीन रूपमा उपचार गर्ने ESD सेवा अब नेपालमै उपलब्ध हुनु—स्वास्थ्य क्षेत्रकै ऐतिहासिक फड्को हो।
HAMS अस्पताल र डा. विवेक पुर्बेयद्वारा सुरु गरिएको यो सेवा नेपालमा क्यान्सर उपचारको सम्भावनालाई नयाँ उचाइमा पुर्याएको छ।
आधुनिक प्रविधि, विशेषज्ञता र प्रारम्भिक स्क्रिनिङको संयोजनले अब धेरै जीवन बचाउन सकिनेछ।
प्रतिक्रिया